ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΕΙΔΟΜΕΝΗΣ
Α΄ περίοδος
(1870 - 1913)
Στο Σέχοβο, όπως ονομαζόταν η Ειδομένη, λειτούργησε το ελληνικό σχολείο από το 1870. Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει ο Τιμοθεάδης Τιμόθεος ερευνώντας τα αρχεία του υπουργείου Εξωτερικών, συνάγοντας τις αποδείξεις πληρωμής του μισθού του δασκάλου ή της συνδρομής υπέρ του σχολείου, και τους καταλόγους των εκπαιδευτικών προϋπολογισμών του ελληνικού Προξενείου Θεσσαλονίκης (βλέπε σημείωση 1).
Το σχολείο λειτουργούσε ως μονοτάξιο, στεγαζόμενο σε κτίριο το οποίο είχε οικοδομήσει η κοινότητα για τον σκοπό αυτό. Φοιτούσαν σ' αυτό περί τους 150 μαθητές ετησίως. Ο αριθμός αυτός είναι απόλυτα δικαιολογημένος, καθώς η ηλικία των μαθητών δεν ήταν αυστηρά προκαθορισμένη. Υπήρχαν, κατά το σύνηθες φαινόμενο, μαθητές μέχρι και 16 ετών που φοιτούσαν χωρίς να καταφέρνουν όλοι να απολύονται για διαφόρους λόγους. Ούτε οι τάξεις με τη μετέπειτα μορφή τους υπήρχαν αλλά αυτές ορίζονταν ως το σύνολο μαθητών που είχαν το ίδιο μάθημα. Και, βέβαια, σύστημα διδασκαλίας δεν μπορούσε να εφαρμοσθεί άλλο από το αλληλοδιδακτικό προς εκμάθηση ανάγνωσης και γραφής, το οποίο εξαντλούνταν στο επίπεδο ευχερούς ανάγνωσης εκκλησιαστικών βιβλίων.
Οι δάσκαλοι της εποχής αυτής, συνήθως «γραμματοδιδάσκαλοι», μισθοδοτούνταν στην αρχή από την ελληνική κοινότητα και αργότερα από το ελληνικό κράτος δια του Προξενείου Θεσσαλονίκης και μέσω της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης, για να μη φανεί ότι πληρώνονταν απευθείας.
Διαθέτοντας άφθονο χρήμα η βουλγαρική προπαγάνδα κατόρθωσε να διεισδύσει στους πατριαρχικούς του Σεχόβου ιδρύοντας και βουλγαρικό σχολείο. Σε αγαστή συνεργασία με την Ουνία πίεζαν τους κατοίκους να προσχωρήσουν στην Βουλγαρική Εξαρχία. Αποσπούσαν δια της βίας δηλώσεις προσχώρησης, που όμως δεν γίνονταν πάντα πιστευτές από τις διοικητικές αρχές της Γευγελής στις οποίες απευθύνονταν. Απειλές ασκούνταν και στους δασκάλους του ελληνικού σχολείου από τους κομιτατζήδες, όπως και στους γονείς, απαγορεύοντάς τους να στέλνουν τα παιδιά τους στο ελληνικό σχολείο.
Η κατάσταση άρχισε να μεταβάλλεται όταν, κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα, έγινε αισθητή στην περιοχή η δράση των ελληνικών ανταρτικών σωμάτων. Οργανώθηκε η επιτροπή αμύνης του χωριού, οι κομιτατζήδες δεν μπορούσαν πια να εκβιάζουν με την ίδια ευκολία και το βουλγαρικό σχολείο έκλεισε το 1905 (βλέπε σημείωση 2).
Το καλοκαίρι του ίδιου έτους, σύμφωνα με επιστολή του Μ. Δημάδη (Μ. Δεράου) Διευθυντή των σχολείων Γουμενίσσης προς το Προξενείο Θεσσαλονίκης, διορίζεται δάσκαλος ο Δημήτριος Παπαστεφάνου στο σχολείο του Σεχόβου. Ο Δεράου επισκέπτεται και το Σέχοβο παρέχοντας πληροφορίες για τις οργανωτικές προσπάθειες εναντίον της βουλγαρικής προπαγάνδας.
Ο Γρηγόριος Παπαζαφειρίου (1881-1954) εκ Σεχόβου, τελειώνοντας τις εγκύκλιες σπουδές στο χωριό του φοιτά κατόπιν στο Ελληνικό Γυμνάσιο Θεσσαλονίκης, λαμβάνοντας μάλιστα και υποτροφία ανά τετραμηνία 2 λίρες οθωμανικές. Είναι προφανές ότι ήταν προορισμένος για δράση στον αγώνα. Έτσι, κατόπιν συστάσεως του Γενικού Προξένου Θεσσαλονίκης, εισήχθη στο Διδασκαλείο Θεσσαλονίκης, σπούδασε δάσκαλος και διορίσθηκε σε διάφορα χωριά (και στο Σέχοβο), όπου του ανέθεταν εμπιστευτικές υπηρεσίες. Είχε εντολή να τονώσει το ηθικό των κατοίκων και να εξάψει τα πατριωτικά τους αισθήματα. Του παρέδιδαν επίσης όπλα και πολεμικό υλικό για να τα μεταφέρει και να τα παραδώσει στα Κέντρα Αμύνης του Μακεδονικού Αγώνα.
Τα ονόματα των υπολοίπων δασκάλων της περιόδου δεν έχουν σωθεί επειδή δεν υφίσταται αρχείο.
Σημειώσεις:
(1) Τιμοθεάδη Ι. Τιμόθεου, Η Παιδεία στον Καζά Γιαννιτσών (περιφέρεια Γιαννιτσών – Γουμενίσσης 1870-1912), Θεσσαλονίκη 1998, σ. 201-202:
41. ΕΙΔΟΜΕΝΗ (ΣΕΧΟΒΟ)
Εφοροεπίτροποι (1897-1898): Παπαδέλιος, Δημήτριος Γιάντσε.
Πρόκριτοι (1900): Δέλιος Κοβάτσης, Στόικος Στοΐδης, Νικόλαος Στοΐδης.
Πρόκριτοι (1905): Παπαζαφείριος, Δέλιος Στόικος Κεχαήλου, Ιωάννης Π. Γεωργίου, Ζαφείριος Στόικος.
Το χωριό Σέχοβο (Ειδομένη) βρίσκεται περίπου 2 χμ. νοτίως της Γευγελής, κοντά στα Ελληνο-Γιουγκοσλαβικά σύνορα, πλάι στον ποταμό Αξιό, ανήκει στην περιφέρεια Γουμένισσας, και είναι ο πρώτος σιδηροδρομικός σταθμός, όπου διενεργείται τελωνειακός έλεγχος των επιβατών.
Στο Σέχοβο, με εκκλησία Γενέσιον της Θεοτόκου, λειτούργησε το ελληνικό σχολείο από το 1870 μέχρι το 1912-1913, όπως προκύπτει από τις αποδείξεις πληρωμής του μισθού του δασκάλου ή της συνδρομής υπέρ του σχολείου και τους καταλόγους των εκπαιδευτικών προϋπολογισμών του Ελληνικού Προξενείου Θεσσαλονίκης:
(1887-1888): Συνδρομή υπέρ του σχολείου 6 λ.οθ.
(1896-1897): Συνδρομή υπέρ του σχολείου 9 λ.οθ.
(1897-1898): Μισθός διδασκάλου Ζαφειρίου Παπαγεωργίου 9 λ.οθ.
(1899-1900): Μισθός διδασκάλου 12 λ.οθ.
(1902-1903): Μισθός διδασκάλου Γεωργίου Κ. Σταματάκου 18 λ.οθ., Μισθός νηπιαγωγού Αντωνίας Γρηγορίου 9 λ.οθ.
(1904-1905): Μισθός διδασκάλου 12 λ.οθ.
(1905-1906): Μισθός διδασκάλου 21 λ.οθ, Μισθός νηπιαγωγού 12 λ.οθ., Υπότροφος εν τω Γυμνασίω Γρηγόριος Ζαφειρίου 6 λ.οθ., Πράκτωρ Παπαζαφείριος Παπαγωεργίου 9 λ.οθ.
(1909-1910): Μισθός διδασκάλου 25 λ.οθ.
(1910-1911): Μισθός διδασκάλου 27 λ.οθ., Επίδομα ιερέως 6 λ.οθ.
(1912-1913): Μισθός διδασκάλου 23 λ.οθ., Επίδομα ιερέως 6 λ.οθ.
Η Βουλγαρική Εξαρχία, διαθέτοντας άφθονο βουλγαρικό χρήμα και με τη συνεχή τρομοκρατία των κομιτατζήδων, κατόρθωσε να διεισδύει στο Σέχοβο από το 1873, ιδρύοντας και βουλγαρικό σχολείο. Μέχρι ν' αρχίσει ο ένοπλος Μακεδονικός Αγώνας οι Πατριαρχικοί του Σέχοβου πιέστηκαν πολύ σκληρά από τις βουλγαρικές συμμορίες με οικονομικό πόλεμο, με απαγόρευση να στέλνουν τα παιδιά τους στο ελληνικό σχολείο, με απειλές και εναντίον του δασκάλου.
Ο Δ. Κάκκαβος γράφει: «Οι κάτοικοι του Σεχόβου, απειληθέντες υπό των Βουλγάρων, μετέβησαν εις Γευγελήν και επέδωσαν αναφοράν περί προσχωρήσεώς των εις το Σχίσμα, την οποίαν έσχισεν ο Καϊμακάμης, δηλώσας αυτοίς ότι τοιαύτην εντολήν έχει διότι είναι γνωστόν ότι τοιαύται αναφοραί είναι απόρροια βίας».
Ο Πρόξενος Λ. Κορομηλάς σε έκθεσή του προς το ΥΠΕΞ την 20.9.1904 γράφει: «Εκ Γευγελής ανακοινούσιν ότι οι διδάσκαλοι Ματσικόβου, Σεχόβου και Αματόβου, απειληθέντες υπό των κομιτατζήδων προσέφυγον ενταύθα».
Όταν όμως άρχισε η δράση των ελληνικών ανταρτικών σωμάτων, ανεθάρρησε το ελληνικό στοιχείο, οργανώθηκε η άμυνα του χωριού (Πρόεδρος της Επιτροπής Αμύνης ο Γεώργιος Διδασκάλου, Γραμματεύς ο Χρήστος Δοϊτσίνης, Ταμίας Στέφανος Μποζίνης), το βουλγαρικό σχολείο έκλεισε και στην εκκλησία (Γενέσιον Θεοτόκου) ήλθε νέος ιερεύς, όπως μας πληροφορεί επιστολή των προκρίτων προς τον Σεβασμιότατον Μητροπολίτην στις 8.12.1905: «Σεβασμιότατε, οι υποφαινόμενοι κάτοικοι (πρόκριτοι) της Ελληνικής Ορθοδόξου Κοινότητος Σεχόβου γνωστοποιούμεν την Υμ. Σεβασμιώτητα την άκραν ευχαριστίαν επί της του νεοφωτίστου ημών ιερέως χειροτονίας Παπαζαχαρίου…».
Σε επιστολή του ο Μ. Δημάδης (Μ. Δεράου), Δ/ντής των σχολείων Γουμενίσσης, προς το Προξενείο Θεσσαλονίκης στις 21.7.1905, αναφέρεται στο διορισμό του δασκάλου Δημητρίου Παπαστεφάνου στο σχολείο Σεχόβου, καθώς και στην επίσκεψή του στα χωριά Λειβάδια και Σέχοβο, για τα εκπαιδευτικά και οργανωτικά των δύο αυτών χωριών κατά της βουλγαρικής προπαγάνδας.
Το Σέχοβο ανέδειξε σειρά από φλογερούς πατριώτες, όπως οι πρόκριτοι Δημήτριος Χατζηγεωργίου, Δημήτριος Χατζηπαπαδήμου, Γεώργιος Βεζύρης, Νικόλαος Ριμπάρης κ.ά., οι οποίοι σε συνεργασία με τα δρώντα ελληνικά σώματα (Γ. Κακουλίδη, Γ. Καραϊσκάκη, Μιχ. Σιωνίδη, Λάζου Δουγιάμα), αγωνίστηκαν θαρραλέα εναντίον των κομιτατζήδων, με αποτέλεσμα βαθμιαία να γίνει εμφανής η ελληνική υπεροχή στο πολύπαθο διαμέρισμα Γουμενίσσης-Γευγελής. Αρκετοί ήσαν κι αυτοί που άνανδρα δολοφονήθηκαν από την ΕΜΕΟ: Δημήτρης Διδασκάλου, Πηχεών Διδασκάλου, Νικόλαος Ριμπάρης, Χρήστος Δοϊτσίνης, Πέτρος και Ευδοκία Ριμπάρη και τα τέσσερα ανήλικα παιδιά τους. Στο Σέχοβο είναι και ο τάφος (σταυρός) της ηρωϊκής δασκάλας Αικατερίνης Χατζηγεωργίου, η οποία δολοφονήθηκε από τη συμμορία του αρχικομιτατζή Λεώνε, στις 14.10.1904, στο χωριό Γκρίτσιστα Γευγελής.
ΥΠΟΤΡΟΦΟΙ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΚΑΙ ΠΡΟΞΕΝΕΙΟΥ ΘΕΣ/ΝΙΚΗΣ ΑΠΟ ΚΟΙΝΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΚΑΖΑ ΓΕΝΙΤΣΩΝ:
ΕΙΔΟΜΕΝΗ (ΣΕΧΟΒΟ)
40. Γρηγόριος Ζαφειρίου: Εκ Σεχόβου, το σχολικόν έτος 1905-1906 λαμβάνει υποτροφία ανά τετραμηνία 2 λ.οθ. και φοιτά εις το Ελληνικόν Γυμνάσιον Θεσσαλονίκης.
(2) Το συμπέρασμα αυτό από τον Τιμοθεάδη, όπου παραπάνω.
Στο χάρτη VILAYET DE SALONIQUE (CARTE DES ÉCOLES CHRÉTIENNES) του ISTITUTO GEOGRAFICO DE AGOSTINI, ROMA 1906, στο Sehovo σημειώνεται βουλγαρικό σχολείο και ελληνικό μοναστήρι. Όπως απέδειξε ο Τιμοθεάδης οι Ιταλικής και Παπικής έμπνευσης και εκτύπωσης χάρτες για τα σχολεία στη Μακεδονία ήταν βουλγαρόφιλοι, καθώς ήταν γνωστό το μίσος των Ιταλών και του Βατικανού για τους Έλληνες Ορθόδοξους. Αποτυπώθηκε στο χάρτη η προ της έναρξης του Μακεδονικού Αγώνα διαμορφωθείσα κατάσταση και όχι η πραγματική.
